موازنه قدرت در پاسیفیک/ نگاهی به رقابت دریایی چین و آمریکا

خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل- مریم خرمائی: رزم‌ناوهای آمریکایی از جولای ۲۰۱۸ به این سوی، تاکنون ۷ بار از تنگه باریک و در عین حال حیاتی تایوان گذشته‌اند که تازه‌ترین مورد آن به ماه میلادی گذشته (آوریل) بازمی‌گردد.

اگرچه دفعات تردد در مقایسه با سال‌های قبل رقم چشمگیری است اما مانع از کتمان این واقعیت نمی‌شود که طی ۱۱ سال گذشته هیچ ناو هواپیمابر آمریکایی از این تنگه عبور نکرده است.

این احتیاط حاکی از آن است که واشنگتن برای اثبات ادعای خود مبنی بر حق کشتیرانی در آب‌های بین‌المللی، تا حد تحریک چین پیش نخواهد رفت.

اژدهای سرخ بر امواج ۳ دریا شامل دریای چین جنوبی، چین شرقی و زرد حکمرانی می‌کند و علیرغم مزاحمت‌های گاه و بیگاه آمریکا و این اواخر انگلیس، هیچ‌کس واقعاً به دنبال دردسرآفرینی نیست.

در طول ۲ دهه گذشته، ارتش چین یکی از کارآزموده‌ترین نیروهای دریایی جهان را تدارک دیده است که مجهز به قوای موشکی مدرن است تا به این ترتیب، اختیار بازی در سطح پاسیفیک را به دست بگیرد. در واقع، توسعه نیروی دریایی در مرکز توجه شیء جینپینگ رئیس‌جمهوری چین قرار دارد تا با برخورداری از توان آن، ارتش چین را به قدرتمندترین نیروی موجود در سطح منطقه تبدیل کند. با توجه به تعدد نیروها، چین در حال حاضر بزرگترین ناوگان دریایی جهان را در اختیار دارد و سریع‌تر از سایر هم‌صنفی‌های خود رو به توسعه است.

به این ترتیب، اینکه آمریکا طی ۱۱ سال گذشته جرأت اعزام ناو هواپیمابر به تنگه تایوان را نداشته، اصلاً عجیب نیست چراکه طبق ارزیابی کمیسیون فراحزبی کنگره آمریکا، در هر گونه جنگ احتمالی پیرامون به چالش کشیدن حاکمیت چین نسبت به تایوان، بازنده قطعی آمریکا خواهد بود.

*بودجه نظامی چین و سودای رقابت فراسرزمینی

اما همزمان با افزایش اعتماد به تسلط بر دریاهای پیرامونی، چین از تلاش برای به چالش کشیدن نیروی دریایی آمریکا فراتر از قلمرو سنتی خود به‌ویژه در پاسیفیک غربی و اقیانوس هند نیز ابایی ندارد. از سال ۲۰۱۴ میلادی به این سوی، شمار رزم‌ناوها، زیردریایی‌ها، کشتی‌های امداد و شناورهای آبی-خاکی چین از مجموع کل کشتی‌های ناوگان دریایی انگلیس با آن پیشینه عظیم دریانوردی فراتر رفته است. در بازه زمانی ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷، وزن شناورهایی که چین به آب انداخت بیش از ۴۰۰ هزار تن بود که ۲ برابر ظرفیت کارخانه‌های کشتی‌سازی آمریکا در همین بازه زمانی است.

به گفته کارشناسان غربی، ارتش چین در حال حاضر ۴۰۰ رزم‌ناو و زیردریایی دارد و تا ۲۰۳۰، شمار آنها افزون بر ۵۳۰ فروند خواهد بود.

تحت رهبری شیء، بودجه نظامی چین نیز افزایش داشته است. در بازه زمانی ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۱، انتظار می‌رود مجموع هزینه‌های نظامی با رشد ۵۵ درصدی از ۱۶۷.۹ میلیارد دلار به ۲۶۰.۸ میلیارد دلار برسد. در این میان، سهم نیروی دریایی، ۵۷.۱ میلیارد دلار است که نسبت به بودجه ۳۱.۴ میلیارد دلاری فعلی افزایشی چشمگیر دارد. گفتنی است در پیش‌نویس بودجه نظامی سال ۲۰۱۵ چین، این کشور بر گرایش تدریجی به عملیات در دریای آزاد تاکید کرده است.

*قدرت‌نمایی با ناوهای هواپیمابر

«لیائونینگ» نخستین ناو هواپیمابر چین در سال ۱۳۹۵ عملیاتی شد. بدنه این شناور ۶۰ هزار تُنی در سال ۱۹۹۸ میلادی از اوکراین خریداری شد و قرار بود رسماً تا سال ۲۰۱۲ میلادی راه اندازی شود.

دومین ناو هواپیمابر چین به نام «شاندونگ» نیز قرار است در آینده‌ای نزدیک در مجاورت دریای چین جنوبی که در واقع مرکز تقابلِ منافع پکن با واشنگتن و همسایگان منطقه‌ای این کشور آسیایی است، استقرار یابد و فعلاً در مرحله آزمایش دریایی است. اهمیت شاندونگ از بابت تمام بومی بودن آن است و انتظار می‌رود در اکتبر ۲۰۱۹، به مناسبت هفتادمین سالگرد تأسیس جمهوری خلق چین، به معرض نمایش گذاشته شود.

با عملیاتی شدن این ناو که از نوع تیپ ۰۰۱A است، نیروی دریایی چین با قرار گرفتن در رده دوم جهانی به لحاظ برخورداری از ناوهای هواپیمابر، با نیروی دریایی انگلیس برابری خواهد کرد.

با این همه، این ۲ ناو هر یک فقط توانایی حمل ۲۵ جنگنده را دارند که کمتر از نیمی از تعداد جنگنده‌های قابل حمل بر روی ناوهای آمریکایی است.

اما آنچه طی ماه‌های اخیر خبرساز شده مهیا شدن چین برای ساخت سومین ناو هواپیمابر با تکیه بر دانش بومی است.

طبق تصاویر ماهواره‌ای به دست آمده از سوی مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌الملل آمریکا، این ناو که در کارخانه کشتی‌سازی «جیانگ‌نان» در حومه شانگهای در حال ساخت است، بزرگترین ناو هواپیمابر چین خواهد بود که از توانایی انجام همه عملیات‌های تهاجمی برخوردار است. انتظار می‌رود که این شناور تیپ ۰۰۲ از ناوهای یکصد هزار تنی آمریکا کوچک‌تر باشد حال آنکه از ناو ۴۲ هزار و ۵۰۰ تنی شارل دو گل فرانسه بزرگ‌تر ارزیابی می‌شود.

همچنین پیش‌بینی می‌شود که ناو سوم مجهز به سیستم کاتاپولت (منجنیق پرتاب هواپیما) باشد حال آنکه نسبت به هسته‌ای بودن آن هنوز تردیدهایی وجود دارد.

طبق گزارشی که وزارت دفاع آمریکا در ماه می ۲۰۱۹ منتشر کرد، انتظار می‌رود کار ساخت این ناو چینی تا ۲۰۲۲ خاتمه یابد.

ناو مجهز به سیستم کاتاپولت دارای سکوی پرواز هواپیماهای سنگین‌وزن‌تری در مقایسه با انواع فاقد آن است و به این ترتیب، ارتش چین در رقابت با آمریکا مجهز به ناوی خواهد شد که قادر به حمل دامنه متنوعی از جنگنده‌ها و هواپیماهای پشتیبان است.

این در حالی است که چین برای تحقق رؤیای خود به فتح آب‌های بین‌المللی، به دست‌کم ۵ تا ۶ ناو هواپیمابر نیاز دارد تا هر یک از ناوگان‌های دریایی خود را به دو فروند از آنها مجهز کند. به این ترتیب، هرگاه یکی از آنها نیازمند تعمیر باشد؛ دیگری مهیای عملیات است.

با این حال، وقتی پای تاکتیک به میان بیاید، چین قطعاً تا رسیدن به آمریکا راه درازی در پیش دارد که تا حد زیادی ناشی از ضعف برگزاری رزمایش‌های دریایی است. دریانوردان آمریکایی به لحاظ مهارت‌های عملی به مراتب جلوتر هستند حال آنکه چین با اشراف بر ضعف خود به دنبال غلبه بر آن است.